Echoes of the Abyss
Lakisha Apostel
Performance
19 oktober 2025
12:00 – 13:30
Blankengat 35 (Spijkerbrug)
Vleeshal (Kaart)
Curator: League of Tenders
Op zondag 19 oktober vindt de doorlopende performance Echoes of the Abyss door kunstenaar Lakisha Apostel plaats als onderdeel van het internationaal nomadisch programma 2024–2025 Repetition is a Form of Changing.
Tijdsschema van de performance Echoes of the Abyss:
14:00 - Start, Blankengat 35 (Spijkerbrug)
14:20 - Vervolg, Markt 1 (Vleeshal)
15:30 - Einde, Markt 1 (Vleeshal)
Kunstenaar Lakisha Apostel presenteert een performance en sculpturale instalatie met als titel Echoes of the Abyss (beide zijn ook te zien als onderdeel van de tentoonstelling Tatar* Kiss). In dit werk onderzoekt ze de sporen van de slavenhandel in Middelburg en bevraagd ze narratieven van verzoening, waarbij ze ons vraagt om onder het oppervlak van ogenschijnlijk kalme of bekende plakken te kijken en te erkennen dat deze misschien nog altijd verborgen geschiedenissen van geweld en wreedheid met zich mee dragen.
In zijn Poetics of Relation beschrijft de Martinikaanse filosoof Édouard Glissant ‘the unconscious memory of the abyss’ (het onbewuste geheugen van de afgrond) dat wordt gedragen door tot slaaf gemaakte mensen en hun nazaten. Hij verwijst naar de Atlantische Oceaan — met haar onomkeerbare routes en diepten waarin duizenden tot slaaf gemaakten begraven liggen. Lakisha vond het beginpunt van deze overtochten in Middelburg en maakt het water van het Kanaal door Walcheren het centrale element van haar project.
Het vertrekpunt van haar performance bevindt zich nabij de voormalige havens van de Middelburgse Commercie Compagnie en de Nederlandse West- en Oost-Indische Compagnieën. Daar werden schepen gebouwd die tot slaaf gemaakte, ontwortelde mensen van de Westkust van Afrika naar plantages in het Caribisch gebied vervoerden, en suiker, tabak en cacao terugbrachten. Alleen al de schepen van de Middelburgse Commercie Compagnie deporteerden meer dan 268.000 tot slaaf gemaakten. Lakisha’s kleisculpturen doen denken aan de buiken van deze schepen. Sommige objecten bevatten kaurischelpen, die destijds werden gebruikt als ballast, maar ook als betaalmiddel om tot slaaf gemaakte mensen te kopen.
Lakisha ziet het kanaal en zijn wateren als vaten die de herinneringen aan die gebeurtenissen bewaren. Tijdens de performance gebruikt zij de sculpturen om een interactie op te zoeken met het water uit het kanaal. In de Vleeshal vullen de objecten zich met water, dat vervolgens begint te lekken en druppelen. De sculpturen worden op deze manier rituele instrumenten die helpen bij het herdenken van de tot slaaf gemaakte voorouders en ons opnieuw verbinden met hun ervaringen. Het druppelende water herinnert ons aan de wreedheden waarvan het getuige is geweest, en verzet zich tegen misleidende verhalen van verzoening die geen ruimte laten voor de herinnering aan ontheemding en voortdurende ongelijkheid.
Dit programma maakt deel uit van Vleeshals internationaal nomadisch programma 2024–2025 Repetition is a Form of Changing. Dit programma is samengesteld door het curatorenduo League of Tenders (Elena Ishchenko en Maria Sarycheva) en bestaat uit vier seizoenen. Echoes of the Abyss is het tweede project binnen het derde seizoen van het programma, getiteld Paths of Memory, dat onderzoekt wie de autoriteit heeft om herinneringen uit te wissen of te bewaren, en op welke andere manieren we kunnen herinneren.
Lakisha Apostel is een performancekunstenaar gevestigd in Den Haag, geboren in Rotterdam en opgegroeid op Curaçao. Haar werk onderzoekt de relatie tussen lichaam, ruimte en herinnering, vaak via langdurige of locatiegebonden performances. Door belichaamde rituelen waarin het lichaam interageert met objecten en de omringende ruimte, wil Lakisha thema’s als ontworteling en het verlangen naar verbondenheid aankaarten, in het bijzonder hoe ontworteldheid bestaat en functioneert in haar geboorteland Curaçao.
Lakisha Apostel bedankt Shaydiyah Granviel en Aïshah Granviel voor hun performance, en Sol Archer voor de video-opname en montage.
Evenementen
19 oktober
Performance Echoes of the Abyss
12:00 – 13:30
Blankengat 35 (Spijkerbrug)Vleeshal
gratis toegangPersonen
Serie
Repetition is a Form of Changing is ontwikkeld door de curatoren van Vleeshals internationaal nomadisch programma 2024-2025: Elena Ishchenko en Maria Sarycheva, die samen het curatorenduo League of Tenders vormen.
League of Tenders ziet het programma Repetition is a Form of Changing als een poging om collectief niet-imperialistische en antikoloniale idealen aan te kaarten. Het programma bestaat uit vier seizoenen. Voor elk seizoen nodigt League of Tenders niet-westerse kunstenaars, muzikanten, filmmakers en choreografen uit om een van Vleeshals eerdere projecten te belichten en te herhalen en de (westerse) kennis achter feminisme, taal, ecologie en zorg te bevragen. Ze zullen deze concepten opnieuw bekijken en verschillende nieuwe perspectieven voorstellen. Zo wordt het noodzakelijke proces van verandering in gang gezet.
Deze collectieve repetitie wordt benaderd vanuit de perspectieven van inheemse mensen die zich verbinden met hun cultuur, gekoloniseerde mensen die zich verzetten tegen koloniale onderdrukking en ontheemden die op zoek zijn naar een thuis naast hun thuisland. Repetition is a Form of Changing overschrijdt de staatsgrenzen en zal onder andere plaatsvinden in Idel-Oeral, de Noordelijke en Zuidelijke Kaukasus en Centraal- en Noord-Azië. Tevens zullen onderdelen van het programma online en op verschillende locaties in Nederland plaatsvinden. Verschillende onafhankelijke initiatieven en collectieven, zoals bijvoorbeeld de Centraal-Aziatische onderzoeksgroep DAVRA, het Palestijnse online radiostation Radio Alhara en het online magazine Ruyò Journal zullen zich tijdens evenementen van het internationaal nomadisch programma 2024-2025 aansluiten bij League of Tenders om translokale solidariteitsnetwerken op te zetten en te ondersteunen.
League of Tenders werd in 2018 opgericht door curatoren, onderzoekers en vrienden Elena Ishchenko en Maria Sarycheva met als doel collectiviteit te cultiveren. In de loop der tijd heeft League of Tenders zich gericht op de representatie van personen met handicaps, het overwinnen van de vervreemding van alledaagse arbeid, praktijken van zorg, ondersteuning en vriendschap in een tijdperk van rampen. Hun projecten ontwrichten traditionele vormen en proberen concepten, mensen en kunstwerken in onverwachte contexten te plaatsen en uit te nodigen tot dialoog. Het duo is aangesteld als Vleeshals nomadische curatoren voor het internationaal nomadisch programma 2024-2025.
Elena Ishchenko is curator, onderzoeker en activist. In haar praktijk stimuleert Ishchenko een dekoloniale benadering van cureren en kennisproductie, terwijl ze de machtsrelaties aanpakt die zijn overgeërfd van koloniaal beleid, met name binnen de russische* context. Ze heeft gewerkt als curator bij het Typography Center for Contemporary Art (Krasnodar, rusland), als onderzoeker bij het Garage Museum (Moskou, rusland) en heeft tentoonstellingen, educatieve initiatieven, workshops en andere projecten ontwikkeld in onder andere rusland, Duitsland, Armenië en Zwitserland. Recente projecten zijn Өмә (nGbK, Kunstraum Kreuzberg/Bethanien, Berlijn, 2023), een tentoonstelling die de complexiteit van rusland als koloniaal rijk verbeeldde aan de hand van verhalen van kunstenaars met een inheemse, migranten- en raciale achtergrond, en Translocal Dialogues (online, 2022), dat solidariteitsnetwerken creëerde door culturele werkers uit verschillende contexten uit te nodigen om hun ervaringen, gedachten en gevoelens over oorlogen, dekoloniale mogelijkheden, gedwongen migratie en staatsgeweld te delen.
Zij woont en werkt in Keulen, Duitsland.
Maria Sarycheva is geboren in Ufa, Basjkortostan. Van 2012 tot 2023 werkte ze zelfstandig als curator en docent in verschillende regio's van rusland. In 2015 startte ze de afdeling Inclusive Programs in het Garage Museum of Contemporary Art. In 2019 richtte ze het departement voor toegankelijkheid en inclusie op in de Tretjakov Galerie. Naast het omgaan met architecturale barrières was ze ook verantwoordelijk voor de toegankelijkheid van de inhoud en collectie van het museum voor blinden en slechtzienden, doven en slechthorenden en bezoekers met verschillende ontwikkelings- en leerproblemen. Momenteel leeft zij als een nomade, zwervend ergens tussen Berlijn en Basjkortostan. Haar interesses liggen op het gebied van zorg, feministische theorie en praktijk en geschiedenis van handicaps.
*League of Tenders gebruikt 'rusland' en 'russisch' in kleine letters om de oorlog tegen Oekraïne te veroordelen die door rusland is ontketend en het russische beleid in het algemeen. En om solidariteit uit te drukken met de Oekraïners en de deelnemers aan de dekoloniale bewegingen.